Şark Çıbanı

Yıl çıbanı, Halep çıbanı, Bağdat çıbanı, Diyarbakır çıbanı, Antep çıbanı şeklinde ki isimler ile bilinen ve de dünya üzerinde belli iklimlerde rastlanan rahatsızlıktır. Akdeniz de ve de Ortadoğu da sıkça görülen şark çıbanı ülkemizde de doğu ile güneydoğu Anadolu da fazlaca görülse de orta Anadolu’ da çok ender görülür.

Rahatsızlığın sebebi “leishmania tropica” isimli parazit olmaktadır. Direkt olarak ya da Tatarcık( phlebotomus) denilmekte olan ara hayvanlar aracılığı ile bulaşmaktadır. Karasinekler de bulaştırmayı sağlayan hayvanlar arasındadır. Uluslar arası tıp dilindeyse leishmaniasis diye de bilinmektedir.

Parazitlerin vücuda girmesinin ardından iki hafta ile 16 ayın ardından girdikleri noktada 1-2mm çapındaki pembe lekeleri oluşturur. Zaman geçtikçe daha belli şekle giren leke 5. Gün sertleşme yapar ve de kabarır. Zaman içerisinde renginde koyulaşma ve de kararma görülür.

Rahatsızlık bu halde 12 ay süresince devam etmesinin ardından iz bırakıp yok olabileceği gibi kimi zaman da açılma yaparak yaraya dönüşebilir.

Yara kabuğu kalktığı zaman altında bazı çıkıntı görülür ve buna da “çivi belirtisi” denilmektedir. Bu hallerde de rahatsızlık bir, iki sene sonra izini bırakıp iyileşmektedir. Fakat beden direncinin oldukça düştüğü hallerde senelerce devam edebilir. Rahatsızlık alında, burunda, çenede, yanaklarda, boyunda ve de kollar gibi açıktaki kısımlarda daha fazla yerleşmektedir. Bir sefer geçirmiş olan kişi ömrü boyunca bir sefer daha geçirmemektedir.

Tedavisi, yaranın içerisine emetin, atenrin enjektesi yararlı olur, ilk kez Hulusi Behçet’ in uyguladığı yöntemdir. Antimon bileşiği, Amfoterisin B, Neostibosan adındaki ilaçlar damarlar ile kaslar vasıtasıyla bedene verilir ve çok yararlı olur. Antibiyotik ile Sulfonadler yaraya yerleşmiş bakteri enfeksiyonun tedavisinde kullanılmaktadır. Yaranın kabuğu temizlenip pansumanı yapılmalı ve de hijyenik gazlı bez ile kapatılması gerekir.

Korunma: korunmak için mühim olan konu tatarcık sinekleri ile savaştır. Rahatsızlığın oldukça fazla rastlandığı bölgelerde, çıbanın suratta çıkmasına engel olmak amacıyla, özelliklede kızlarda, çıbanı olan bir kişinin yarasından alınmış sıvı bedende görülmemekte olan bir yere aşılanması eski bir adet olmaktadır. Çevre sağlığı ile tıbbi kuruluşlardaki yaygınlaşma ile bu yöntemler günümüzde uygulanmamaktadır.